Kategori: Makaleler

Bir Ekonomistin Gözünden: Göz Bebeği Neden Oluşur? Ekonomi bilimi, kıt kaynaklar karşısında sonsuz insan ihtiyaçlarının nasıl karşılandığını inceler. Her seçim bir vazgeçişi, her tercih bir fırsat maliyetini beraberinde getirir. Bir ekonomistin bakış açısından, insan gözünün en gizemli unsurlarından biri olan göz bebeği de bu dinamiklerin biyolojik bir yansıması gibidir. Göz bebeği, ışıkla, çevreyle ve bireysel tercihlerle sürekli etkileşim hâlindedir; tıpkı piyasa aktörlerinin belirsizlik ve bilgi eksikliği altında verdikleri kararlar gibi. Kaynakların Sınırlılığı ve Biyolojik Piyasa İnsan bedeninin her hücresi, sınırlı enerji kaynaklarıyla optimum verimlilik arayışındadır. Göz bebeği, bu mikro düzeydeki kaynak yönetiminin sembolüdür. Işık, görme kalitesi ve sinir sistemi arasındaki…

Kaynakların Sınırlılığı Üzerine Bir Ekonomistin Düşünceleri Ekonomi biliminin temeli, sınırlı kaynaklarla sonsuz ihtiyaçların nasıl karşılanacağı sorusuna dayanır. Bu denklem yalnızca üretim ve tüketim süreçlerini değil, bireysel davranışları da kapsar. İnsanlar, gelir düzeyleri, kültürel kodları ve toplumsal statü arayışları doğrultusunda seçimler yapar. Bu bağlamda “görgüsüzlük” yalnızca estetik bir kusur değil, ekonomik bir tercihin yansımasıdır. Peki, “görgüsüz” İngilizce nasıl yazılır? Sorusunun ötesinde, bu kelimenin ekonomik anlamda neyi temsil ettiğini irdeleyelim. “Görgüsüz” Kavramının Ekonomik Arka Planı Ekonomide tüketim tercihleri, bireylerin gelir düzeylerinden ziyade statü arayışlarıyla şekillenebilir. Görgüsüzlük, bu anlamda “gösterişçi tüketim” (conspicuous consumption) kavramıyla örtüşür. Amerikalı iktisatçı Thorstein Veblen’in tanımladığı bu kavram, bireylerin…

Kaynakların Sınırlılığı ve Ekonomik Seçimlerin Yağlanan Mekanizması Bir ekonomist, dünyaya her zaman kıtlık merceğinden bakar. Kaynakların sınırlı olduğu, tercihlerimizin ise sınırsız istekler arasında şekillendiği bir evrende yaşıyoruz. Bu çerçeveden bakıldığında, “Gres yağını ne geçirir?” sorusu yalnızca bir teknik mesele değildir; aynı zamanda ekonomik davranışların, maliyet hesaplarının ve verimlilik arayışlarının mikro bir örneğidir. Endüstride, sanayide ya da bireysel üretim süreçlerinde gres yağı, sürtünmeyi azaltarak verimliliği artıran bir “kaynak” olarak değerlendirilir. Onu “geçiren” ya da çözebilen maddeyi bulmak, aslında ekonomideki etkin kaynak kullanımının bir metaforudur. Gres Yağı ve Ekonomide Verimlilik Arayışı Üretim Faktörleri ve Yağlanan Çarklar Gres yağı, makine dişlilerinin sürtünmesini azaltır;…

Harbiyede Ne Var? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Üzerine Bir Bakış Harbiye’nin Kalbinde Toplumsal Dönüşüm Harbiye… İstanbul’un kültürel hafızasında bir mekân olmanın ötesinde, farklı kimliklerin, düşüncelerin ve duyguların bir araya geldiği bir buluşma noktası. Kimi için bir yürüyüş yolu, kimi için bir konser salonu, kimi içinse tarih kokan bir semt. Ama Harbiye’nin asıl sorusu belki de şu: “Harbiyede ne var?” Sadece binalar, etkinlikler ya da festivaller değil; orada, görünmeyen bir toplumsal hareketlilik, çeşitliliğin sesi ve empatiyle yoğrulmuş bir değişim var. Toplumsal Cinsiyetin Görünmeyen Yüzleri Harbiye, geçmişten bugüne modernleşmenin, kültürel değişimin ve toplumsal kimliklerin sahnesi olmuştur. Ancak bu sahnede her…

Derste Güdüleme Ne Demek? Ekonomik Perspektiften Öğrenmenin Görünmeyen Dinamikleri Bir Ekonomistin Gözünden: Kaynaklar, Seçimler ve Güdü Bir ekonomist için her şey kıtlıkla başlar. Zaman, enerji, dikkat ve bilgi — hepsi sınırlı kaynaklardır. Bu kaynakların nasıl dağıtılacağı, bireylerin hangi seçimleri yapacağı ve bu seçimlerin toplumsal refahı nasıl etkileyeceği ekonominin temel sorularını oluşturur. Eğitim de bu çerçeveden farklı değildir. Derste güdüleme, öğrencilerin sınırlı dikkat ve enerjilerini doğru yönlendirme sürecidir. Tıpkı piyasalarda tüketicilerin faydayı en yükseğe çıkarmaya çalışması gibi, öğrenciler de öğrenme sürecinde maksimum bilgi kazancına ulaşmak isterler. Ancak burada kilit unsur, güdü — yani motivasyondur. Güdüleme ve Piyasa Mekanizması Arasındaki Parallelik Bir…

Bağdaş Kurmak Nasıl Yazılır TDK? Dilin ve Kültürün Kesişim Noktası Türkçenin zengin yapısı, kelimelerin sadece anlamlarını değil, onların kültürel köklerini de taşır. Gündelik yaşamda sıkça duyduğumuz bazı ifadeler, aslında çok eski geleneklerin ve davranış biçimlerinin izlerini barındırır. Bağdaş kurmak ifadesi de bunlardan biridir. Ancak yazılışında zaman zaman kafa karışıklıkları yaşanır. “Bağdaş kurmak mı, bağdaşkurmak mı, yoksa başka bir biçimi mi doğru?” sorusunun yanıtı hem dilbilgisel hem de kültürel bir geçmişi anlamayı gerektirir. — TDK’ya Göre Doğru Yazımı: Bağdaş Kurmak Türk Dil Kurumu (TDK) yazım kılavuzuna göre doğru kullanım bağdaş kurmak şeklindedir. Yani iki kelime ayrı yazılır. Çünkü burada “bağdaş” bir…

Bağdaş Kurarak Oturmak Sünnet mi? Toplumsal Normlar, Cinsiyet Rolleri ve Kültürel Pratikler Üzerine Sosyolojik Bir Bakış Bir sosyolog olarak insan davranışlarının yalnızca bireysel tercihlerden ibaret olmadığını her defasında yeniden fark ediyorum. Çünkü her oturuş biçimi, her jest, her alışkanlık; toplumsal düzenin görünmeyen iplikleriyle dokunmuştur. “Bağdaş kurarak oturmak sünnet mi?” sorusu da bu görünmeyen ilişkiler ağının bir yansımasıdır. İlk bakışta yalnızca bir dini veya kültürel merak gibi görünse de, aslında toplumsal normların, cinsiyet rollerinin ve kültürel pratiklerin iç içe geçtiği bir olgudur. Bu yazıda bağdaş kurarak oturmanın sosyolojik anlamlarını; bedenin toplumsal inşası, dini sembolizm ve kültürel kimlik arasındaki bağlantılar üzerinden inceleyeceğiz.…

Göçebe Çobanıl Topluluklar: Öğrenmenin Dönüştürücü Gücüyle Tarihi Anlamak Bir eğitimci olarak, her yeni konuya bakarken zihnimde hep şu soru yankılanır: “Bu bilgi, bireyin ya da toplumun dönüşümüne nasıl katkı sağlar?” Öğrenme, yalnızca bilgi edinmek değildir; geçmişi anlamak, bugünü yorumlamak ve geleceği şekillendirmektir. Göçebe çobanıl topluluklar konusuna bu gözle bakmak, sadece tarihsel bir bilgi edinmek değil, aynı zamanda insanlığın öğrenme ve uyum sağlama yetisinin derinliğini keşfetmektir. Göçebe Çobanıl Topluluk Nedir? Göçebe çobanıl topluluklar, geçimlerini hayvancılıkla sağlayan ve mevsimsel olarak hayvanlarını otlatmak için yer değiştiren insan topluluklarıdır. Bu topluluklar, doğayla iç içe yaşayan, çevre koşullarına göre hareket eden ve üretim-tüketim dengesini doğrudan…

Glikoz Kilo Aldırır mı? Tarihten Günümüze Bir Yolculuk Bir tarihçi olarak geçmişe baktığımızda, insanlığın beslenme alışkanlıklarının sadece karın doyurmakla kalmadığını, aynı zamanda toplumsal dönüşümlerin de anahtarı olduğunu görürüz. Glikoz ve onun bedendeki yolculuğu, yalnızca biyolojik bir süreç değil; aynı zamanda ekonomik, kültürel ve endüstriyel dönüşümlerin de merkezinde yer almıştır. Eski çağlarda tatlıya ulaşmak bir lüksken, bugün raflarda bize göz kırpan her ürünün içinde saklı bir glikoz formuyla karşılaşmamız kaçınılmazdır. Peki, tarih boyunca bu değişimler glikozun kilo aldırıp aldırmadığı sorusuna nasıl ışık tutuyor? — Tarihin İlk Tatlı Dokunuşları Antik çağlarda tatlı ihtiyacı bal ya da meyvelerle gideriliyordu. O dönemde glikoz doğal…

Bilimin Meraklı Kapısını Aralayalım Bilimsel bir merakla başladığım bu yazıda, aklımı uzun süredir kurcalayan bir soruyu sizlerle paylaşmak istiyorum: “Memelilerde akciğerlerinde hava keseleri bulunur mu?” İlk bakışta çok teknik gibi görünen bu soru aslında yaşamın en temel süreçlerinden biri olan solunumun inceliklerine uzanıyor. Gelin, birlikte akciğerlerin gizli dünyasına adım atalım. Hava Kesesi Nedir, Nerede Görülür? Hava kesesi denildiğinde akla genellikle kuşlar gelir. Kuşlarda akciğerlerle bağlantılı çok sayıda hava kesesi bulunur ve bu sistem sayesinde havayı tek yönlü dolaştırarak uçuş sırasında yüksek oksijen verimliliği sağlarlar. Balıklarda ise hava kesesi, yüzme kesesi olarak işlev görür; suyun içinde batmayı ya da yükselmeyi kontrol…